Utente:Gobbler/Sandbox
Λεγεώνα των Βλάχων ή Βλάχικη Λεγεώνα (1941-1943) είναι το όνομα με το οποίο αποκλήθηκε μεταπολεμικά η πολιτική και ένοπλη οργάνωση που δημιούργησε ο βλαχικής καταγωγής πράκτορας της Ιταλίας και της Ρουμανίας[1] Αλκιβιάδης Διαμάντης, στη Θεσσαλία, Μακεδονία και Ήπειρο, με σαφή προσανατολισμό την υποστήριξη των δυνάμεων της Ιταλίας και της Γερμανίας κατά την Κατοχή της Ελλάδας και την δημιουργία βλαχικού αυτόνομου κράτους. Κατά την εποχή της δραστηριότητάς της η οργάνωση ονομαζόταν Ρωμαϊκή Λεγεώνα και βοηθούσε τις Ιταλικές δυνάμεις στη συλλογή των όπλων που είχαν κρατήσει οι κάτοικοι μετά την παράδοση του Ελληνικού Στρατού. Ο Διαμάντης αποκαλούσε τον εαυτό του αρχηγό και εκπρόσωπο των Βλάχων της Κάτω Βαλκανικής. Ο Διαμάντης έφυγε από την Ελλάδα το καλοκαίρι του 1942 για τη Ρουμανία και τη θέση του στην οργάνωση πήρε ο Νικόλαος Ματούσης. Μετά την οργάνωση αντιστασιακών οργανώσεων το 1942 και τη δυναμική αντίδρασή του ΕΛΑΣ εναντίον μελών της Λεγεώνας, αλλά και την αποχώρηση των Ιταλικών δυνάμεων, η Λεγεώνα διαλύθηκε το Σεπτέμβριο του 1943, ενώ και ο Ματούσης κατέφυγε στη Ρουμανία.
Υπόβαθρο modifica
Ο Αλκιβιάδης Διαμάντης ήταν το ιδανικό πρόσωπο για τη δημιουργία φιλοϊταλικής οργάνωσης, δεδομένου ότι είχε ήδη σχέση με τη Ρουμανία και την Ιταλία από το 1917, όταν με την παρουσία ιταλικών δυνάμεων και δασκάλων ρουμανικών σχολείων (κάποιοι από τους οποίους επανεμφανίστηκαν το 1941) ανακήρυξε τη δημιουργία βλαχικού κράτους το οποίο αποκλήθηκε Πριγκιπάτο της Πίνδου[2][3]. Η τότε ανακήρυξη δεν είχε συνέχεια, δεδομένου ότι μετά την αντίδραση της Ελληνικής κυβέρνησης, οι Ιταλικές δυνάμεις που κατείχαν την Αλβανία υποχώρησαν. Ο Διαμάντης καταδικάστηκε από ελληνικά δικαστήρια αλλά αμνηστεύτηκε το 1926 και γύρισε στην Ελλάδα το 1930 ως αντιπρόσωπος ρουμανικών πετρελαίων. Έφυγε ξανά από την Ελλάδα το 1939 και γύρισε ακολουθώντας τα Ιταλικά στρατεύματα, μετά τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού τον Μάιο του 1941.[4]
Η Λεγεώνα modifica
Ο Διαμάντης εμφανίστηκε μαζί με τους Ιταλούς όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Ελλάδα, το 1941. Το φθινόπωρο του 1941, ίδρυσε τη Λεγεώνα[2] , το όνομα της οποίας προήλθε από την επιχειρηματολογία του ότι οι Βλάχοι είναι απόγονοι της 5ης Ρωμαϊκής Λεγεώνας (Legio V Macedonica). Η Λεγεώνα είχε σκοπό την ίδρυση ανεξάρτητου βλάχικου κράτους[5] και καλούσε τον πληθυσμό να αγωνιστεί στο πλευρό της Ιταλίας και της Γερμανίας. Αναφέρεται ότι εντάχθηκαν περίπου 2.000 άτομα[6], αλλού αναφέρεται ότι στο ένοπλο τμήμα της η οργάνωση ποτέ δεν είχε περισσότερους από «λίγες εκατοντάδες άνδρες»[7] και αλλού ότι στη μέγιστη ακμή της δεν είχε πάνω από 1.000 άτομα[2].
Αποσπάσματα της Λεγεώνας έδρασαν στη Λάρισα (από όπου ξεκίνησε ο Διαμάντης), τη Σαμαρίνα, ιδιαίτερη πατρίδα του Διαμάντη, τα Τρίκαλα, την Ελασσόνα, την Καλαμπάκα, τα Φάρσαλα, τα Γρεβενά, το Μέτσοβο αλλά και σε άλλες περιοχές, πάντα σε συνεργασία με Ιταλικά στρατεύματα[2].
Πρώτες δράσεις του Διαμάντη και της Λεγεώνας modifica
Τον Μάιο του 1941, ο Διαμάντης πηγαίνει στα Ιωάννινα και συναντά βλαχόφωνους και το καλοκαίρι περιοδεύει στη Σαμαρίνα, Γρεβενά, Λάρισα, Τρίκαλα, Ελασσόνα, σε πολλά χωριά και στο Πραιτώρι όπου οργανώνει μεγάλη συγκέντρωση βλαχόφωνων με παρουσία αποφοίτων ρουμάνικων σχολών και Ιταλών[8].
Το καλοκαίρι εμφανίζεται και η πρώτη δράση λεγεωναρίων, με αρχηγό τον Βασίλη Ραποτίκα με σκοπό την βοήθεια των ιταλικών δυνάμεων στην ανακάλυψη και συλλογή όπλων που ήταν στην κατοχή του πληθυσμού[9].
Το Σεπτέμβριο ο Διαμάντης επισκέπτεται τον διορισμένο από τους Γερμανούς πρωθυπουργό Γεώργιο Τσολάκογλου και του υποβάλλει υπόμνημα με ημερομηνία 25/9/1941[10] ζητώντας δικαιώματα για τους Βλάχους, ίδρυση σχολείων, οικονομική ενίσχυση και ανάμεσα στα άλλα να διορίζονται «Οι Νομάρχαι και οι Δήμαρχοι Ηπείρου , Πίνδου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας, όπου υπάρχουν εις τας ως άνω περιοχάς αμιγείς συνοικισμοί Βλάχων ή μικτοί τοιούτοι Βλάχων και Ελλήνων», από κοινού μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και του ιδίου «υπό την ιδιότητά του ως αντιπροσώπου των Βλαχικών Κοινοτήτων της Πίνδου, Ηπείρου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας με την προηγουμένην έγκρισιν των Αρχών Κατοχής, ήτοι των Γερμανών διά την περιοχήν Θεσσαλονίκης και των Ιταλών διά την υπό της Ιταλίας κατεχομένην ζώνην.»[11] .
Στη συνέχεια ο Διαμάντης, με τη βοήθεια των ιταλικών αρχών, προχωρά σε αντικατάσταση δημάρχων, ίδρυση ρουμάνικων σχολείων, εξαναγκασμό κατοίκων να μπουν στην οργάνωση των λεγεωναρίων και συνέχιση των επιδρομών στα χωριά για όπλα. Όμως ο Αλκιβιάδης Διαμαντής έπεσε σε δυσμένεια και απεχώρησε από την δράση μεταναστεύοντας ξανά στην Ρουμανία το καλοκαίρι του 1942, αντικαστάστατης του ανέλαβε ο Νικόλαος Ματούσης.
Αντίδραση στη Λεγεώνα modifica
Οι κινήσεις του Διαμάντη και της Λεγεώνας συνάντησαν αντίδραση και από την κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου, αλλά και από τοπικούς παράγοντες. Ο διορισμένος πρωθυπουργός Τσολάκογλου, εξέδωσε εγκύκλιο στις 13 Μαρτίου 1942 προς τους Νομάρχες όπου αναφέρεται «συστηματική δράσις ξένων προπαγανδιστών», ότι «σκορπίζουν άφθονο χρήμα», ότι «δελεάζουν το λαό με τρόφιμα», ότι εκβιάζουν κατοίκους χωριών με παρουσία «αξιωματικού ή υπαξιωματικού των ξένων στρατευμάτων». Προειδοποιεί ότι «Ο πόλεμος δεν έληξε. Συνεχ(ζεται εισέτι ειρηνικώς εν τη Ελλάδι...» και ζητά «οι υπάλληλοι και τα όργανα της τάξεως» να μην «υποκύπτουν εις τας θρασείας ενεργείας των εκβιαστών και των οργάνων των πραπαγανδών», καθώς και να διαμαρτύρονται «εις τα Φρουραρχεία των Αρχών Κατοχής» και να τον τηρούν «ενήμερον διά τηλεγραφικών και ταχυδρομικών αναφορών δι' οιουδήποτε άλλου μέσου, επιβαλλομένου από τας ειδικάς περιστάσεις υφ' ας τελούμεν» και να διαφωτίζουν «επιμόνως την κοινήν γνώμην, όπως μη πίπτει θύμα της πλεκτάνης».[12]
Στη συνέχεια, στις 25 Ιουνίου 1942, διορίζει νομάρχη Τρικάλων τον Θεόδωρο Σαράντη, μόνιμο λοχαγό του Στρατού, ο οποίος και αυτός αντιτίθεταιTemplate:Πηγή έντονα στις ενέργειες του Διαμάντη και ενημερώνει τακτικά τον Τσολάκογλου [13][14]. Τον επόμενο χρόνο ο Σαράντης αφήνει τη θέση του νομάρχη και λαμβάνει δράση στην αντίσταση ως τοπικός διοικητής του ΕΔΕΣ.
Επιπλέον ιδρύθηκαν δυο αντιστασιακές οργανώσεις ενάντια στους Λεγεωνάριους:
Η (νέα) Φιλική Εταιρεία εναντίον της Λεγεώνας modifica
Η οργάνωση Φιλική Εταιρεία που δημιούργησε ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο Νικόλαος Ράπτης, τον Μάιο του 1941 προπαγάνδιζε εναντίον της δράσης της Λεγεώνας καθώς και είχε στείλει υπόμνημα διαμαρτυρίας στις Ιταλικές αρχές[15] ενώ δημοσίευε κείμενα στον Τύπο κατά της δράσης της Λεγεώνας. Για την δραστηριότητά του ο Αβέρωφ και άλλοι φυλακίστηκαν από τις Ιταλικές αρχές στις 28 Απριλίου 1942 και στάλθηκαν αρχικά σε φυλακή και στη συνέχεια σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία.
Η δράση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ εναντίον της Λεγεώνας modifica
Η «Ένωση Ελλήνων Κουτσοβλάχων Εθνικοαπελευθερωτική και Εκπολιτιστική Οργάνωση» που την καθοδηγούσε το ΕΑΜ και έβγαζε προκυρήξεις ενάντια στη δράση της Λεγεώνας καθώς και μέλη του ΕΑΜ προσανατολίστηκαν από το 1941 στην ένοπλη δράση εναντίον λεγωνάριων[16] η όποια από το 1942 μεγαλώνει και προκαλεί φόβο στους λεγεωνάριους, ειδικότερα μετά και την εκτέλεση του στελέχους της Λεγεώνας Βασίλη Ραπότικα. Αποτέλεσμα της οποίας ήταν και η αποχώρηση του Νικόλαου Ματούση από την ενεργή δράση στη Λεγεώνα λόγω φόβου[17] καθώς και την εκτέλεση αρκετών άλλων μελών της Λεγεώνας από αντάρτες του ΕΛΑΣ[18]. Ο Ματούσης συνέχισε όμως τη πολιτική δράση στην Αθήνα συμμετέχοντας στην εθνικοσοσιαλιστική Οργάνωση Πρωτοπόρων Νέας Ευρώπης (ΟΠΝΕ) όπου συμμετείχαν μεταξύ άλλων ο Ανδρέας Κονδάκης και ο Γεώργιος Μερκούρης[19].
Η τύχη των μελών της Λεγεώνας modifica
Μετά την Κατοχή, όταν έγιναν τα Ειδικά Δικαστήρια Δοσιλόγων, κατηγορήθηκαν ως δοσίλογοι 617 άνθρωποι και από αυτούς καταδικάστηκαν οι 152, ενώ δεν έλαβαν ποινή 91 λόγω δεδικασμένου (είχαν ήδη καταδικαστεί για άλλα αδικήματα) και για 55 έπαυσε η δίωξη λόγω θανάτου (σε αρκετές περιπτώσεις, τους είχαν σκοτώσει οι αντιστασιακοί). Αθώοι κρίθηκαν οι 319[20]. Υπέρ του Ματούση κατάθεσε ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Αθηνών συνταγματάρχης Απόστολος Παπαγεωργίου-Φιλώτας με τον οποίο είχε σχέσεις[21].
Βιβλιογραφία modifica
- Σταύρος Παπαγιάννης: Τα παιδιά της λύκαινας. Οι «επίγονοι» της 5ης Ρωμαϊκής Λεγεώνας κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-1944), Εκδόσεις Σοκόλη, ISBN 960-7210-71-9, ISBN-13 978-960-7210-71-5, 1999, 2004
- Αντώνης Μιχ. Κολτσίδας, Οι Κουτσόβλαχοι (Εθνογραφική και λαογραφική μελέτη), 1976
Περαιτέρω βιβλιογραφία modifica
- Βλαχόφωνοι Έλληνες, Καταγωγή-γλώσσα-Ιστορία, Ορέστης Δ. Κουρέλης, εκδ. Αφοι Κυριακίδη, 2011, ISBN:978-960-467-296-7 (στα κεφάλαια 43-47)
Αναφορές modifica
- ^ Κολτσίδας, 1976, σελ. 115 «...στον πράκτορα των ιταλορουμανικών συμφερόντων Αλκιβιάδη Διαμάντη»[1]
- ^ a b c d Τα σχέδια διαμελισμού της Ελλάδας από τους κατακτητές και η ματαίωσή τους από την Εθνική Αντίσταση, Δημήτρης Σαραντάκος, Ανάλεκτα κοινωνικής ιστορίας, τεύχος 1, Φθινόπωρο 2010 [2],[3]
- ^ Κολτσίδας, 1976, σελ. 115 «...κατά το 1917 θέλησε να δημιουργήσει ανεξάρτητο κρατίδιο στην Πίνδο αλλά μετά αναχώρησε για την Αλβανία όπου συνεργάστηκε με Ιταλούς αξιιωματικούς...»[4]
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 615
- ^ Η αποστολή των 15 Βλάχων αλεξιπτωτιστών το 1945, Σταύρος Αστέριος Παπαγιάννης, 30/10/2005
- ^ Η Μακεδονία στη δίνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Ιωάννης Κολιόπουλος, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, Τελευταία ενημέρωση: 18/03/2013 12:59, ανακτήθηκε 4/5/2014
- ^ Γ. Μαργαρίτης, Προαγγελία Θυελλωδών ανέμων…, Εκδ. Βιβλιόραμα, 2009, σελ. 380-81
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 615-616
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 616
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 616
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 68-72 όπου σημειώνεται ότι προέρχεται από το βιβλίο του Ευάγγελου Αβέρωφ «Η πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού Ζητήματος» σ. 97, στο οποίο ο Αβέρωφ σημειώνει «ότι το κείμενο του υπομνήματος το βρήκε σε έκθεση που υπέβαλε στην κατοχική κυβέρνηση ο τότε νομάρχης, λοχαγός Θεόδωρος Σαράντης, «κουτσόβλαχος την καταγωγήν», που διετέλεσε νομάρχης Τρικάλων «από τον Ιούνιον ως τον Νοέμβριον 1943 ... »
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 105-106
- ^ Ναπολέων Ζέρβας, Ο μισθοφόρος, Από τα απόρρητα αρχεία του ΕΔΕΣ, Λευτέρης Αποστόλου, εκδ. Φιλήστωρ, 2005 «28 Σ/βρίου 1943 θεόδωρος Σαράντης - Λοχαγός Πεζ. - Νομάρχης Τρίκκαλα Συνοπτική έκθεσις επί της εν θεσσαλία καταστάσεως...»
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 68 όπου σημειώνεται ότι στο βιβλίο του Ευάγγελου Αβέρωφ «Η πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού Ζητήματος» σ. 97, ο Αβέρωφ σημειώνει ότι το κείμενο του υπομνήματος το βρήκε σε έκθεση που υπέβαλε στην κατοχική κυβέρνηση ο τότε νομάρχης, λοχαγός Θεόδωρος Σαράντης, «κουτσόβλαχος την καταγωγήν», που διετέλεσε νομάρχης Τρικάλων «από τον Ιούνιον ως τον Νοέμβριον 1943 ... »
- ^ Παπαγιάννης, 2004, σελ. 81
- ^ Παπαγιάννης, 2004, σελ. 113-114, 183, 189
- ^ Παπαγιάννης, 2004, σελ. 186
- ^ Παπαγιάννης, 2004, σελ. 189-194
- ^ Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (1941-1944) Ιάκωβος Περ. Χονδροματίδης Περισκόπιο, 2001
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 434
- ^ Παπαγιάννης, Τα παιδιά της λύκαινας, σελ. 470