Classis Misenensis: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Pil56-bot (discussione | contributi)
m →‎Tipologia di imbarcazioni: smistamento lavoro sporco e fix vari
EnzoBot (discussione | contributi)
m punto a fine nota
Riga 8:
| Tipo= forza armata navale
| Ruolo=
| Dimensione= 10.000 ''[[classiarii]]'' (una legione per [[Vegezio]]<ref name = "VegezioIV,31.4">[[Vegezio]], ''[[Epitoma rei militaris]]'', IV, 31.4.</ref>)
| Guarnigione=[[Miseno (Bacoli)|Miseno]]
<!-- Comandanti -->
| Comandante_corrente= ''[[Praefectus classis Misenensis]]''<ref name = "VegezioIV,32.1">[[Vegezio]], ''[[Epitoma rei militaris]]'', IV, 32.1.</ref>
<!-- Simboli -->
}}
 
La '''''Classis Misenensis''''', successivamente ''Classis Praetoria Misenensis Pia Vindex'', era la flotta [[Impero romano|imperiale romana]] istituita da [[Augusto]] intorno al [[27 a.C.]].<ref name = "SvetonioAug49.1">[[Svetonio]], ''Vita di Augusto'', 49.1.</ref><ref name = "TacitoAnnIV.5">Tacite, ''Annales'', IV, 5.</ref> Era di stanza a [[Miseno (Bacoli)|Miseno]] ed era la prima flotta dell'Impero per importanza. Aveva il compito di sorvegliare la parte occidentale del Mediterraneo.<ref name = "VegezioIV,31.5">[[Vegezio]], ''[[Epitoma rei militaris]]'', IV, 31.5.</ref>
 
==Storia==
Riga 41:
* 1 [[esareme]]: ''[[Abbondanza (mitologia)|Ops]]'' (era l'ammiraglia della flotta).<ref>{{CIL|10|3611}}; {{CIL|6|3163}} (p 3382) da Roma; {{CIL|14|232}}.</ref>
* 1 [[quinquireme]]: ''[[Vittoria (divinità)|Victoria]]''.<ref>{{CIL|10|3404}}, {{CIL|10|3410}}, {{CIL|10|3455}}, {{CIL|10|3463}}, {{CIL|10|3523}}, {{CIL|10|3539}}, {{CIL|10|3568}}, {{CIL|10|3606}} e {{CIL|10|3637}}.</ref>
* 13 (?) [[Quadrireme|quadriremi]]: ''[[Annona (mitologia)|Annona]]'', ''[[Concordia (divinità)|Concordia]]'', ''[[Dacia (storia)|Dacicus]]'',<ref>{{AE|1939|223}}.</ref> ''[[Fede (divinità)|Fides]]'',<ref>{{CIL|10|3546}}.</ref> ''[[Fortuna (divinità)|Fortuna]]'',<ref>{{CIL|6|3126}}; {{CIL|10|3465}}; {{CIL|10|3566}}.</ref> ''[[Libertà|Libertas]]'', ''[[Mercurio (divinità)|Mercurius]]'', ''[[Minerva]]'',<ref>{{AE|1949|206}}.</ref> ''[[Abbondanza (mitologia)|Ops]]'' (anche una quadrireme?),<ref name = "AE|1927|3">{{AE|1927|3}}.</ref> ''[[Igea|Salus]]'', ''[[Venere (divinità)|Venus]]'',<ref>{{AE|1939|228}}.</ref> ''[[Vesta]]'', ''[[Vittoria (divinità)|Victoria]]''.
* 54 (?) [[Trireme|triremi]]: ''[[Apollo]]'',<ref>{{CIL|10|3383}}.</ref> ''[[Aquila]]'',<ref>{{CIL|10|3562}}, {{CIL|10|3564}}, {{CIL|10|8211}}.</ref> ''[[Asclepio|Asclepius]]'',<ref>{{CIL|11|7584}}.</ref> ''[[Atena|Atheno]][[Nike (mitologia)|nix]]'',<ref>{{CIL|10|3403}}; {{CIL|10|3602}}, {{CIL|10|3623}}, {{CIL|10|3662}}, {{CIL|10|3408}}.</ref> ''[[Augusto (titolo)|Augustus]]'',<ref>{{CIL|10|3446}}; {{CIL|11|3529}} (p 1339); {{CIL|10|3450}}; {{CIL|10|3560}}; {{CIL|10|3649}}; {{CIL|10|3650}}.</ref> ''[[Capricorno (costellazione)|Capricornus]]'',<ref>{{CIL|10|3597}}.</ref> ''[[Diòscuri|Castor]]'',<ref>{{CIL|11|3522}}.</ref> ''[[Cerere|Ceres]]'',<ref>{{CIL|10|3517}}.</ref> ''[[Concordia (divinità)|Concordia]]'',<ref>{{CIL|10|3370}}; {{CIL|10|3427}}.</ref> ''[[Cupido|Cupidus]]'',<ref>{{CIL|10|3442}}.</ref> ''[[Danubio|Danubius]]'',<ref>{{CIL|10|3508}}.</ref> ''[[Diana]]'',<ref>{{CIL|10|3523}}; {{CIL|10|3374}}; {{CIL|10|3381}}.</ref> ''[[Ercole|Hercules]]'',<ref>{{CIL|10|3379}} (p 1008).</ref> ''[[Eufrate]]s'',<ref>{{CIL|10|3477}}, {{CIL|10|3484}}.</ref> ''[[Fede (divinità)|Fides]]'',<ref>{{CIL|10|3437}}a; {{CIL|10|3591}}; {{CIL|10|3599}} e {{CIL|10|3625}}.</ref> ''[[Fortuna (divinità)|Fortuna]]'',<ref>{{CIL|10|3636}}.</ref> ''[[Iside|Isis]]'',<ref>{{CIL|10|3615}}.</ref> ''[[Giove (divinità)|Iovis]]'',<ref>{{CIL|10|3638}} e EE-8-1, 444.</ref> ''[[Giunone|Iuno]]'',<ref>{{CIL|10|3374}}.</ref> ''[[Iuventas]]'', ''[[Proserpina|Libera]]'', ''[[Liber|Liber Pater]]'',<ref>{{AE|1996|425}}.</ref> ''[[Libertà|Libertas]]'',<ref>{{CIL|10|3422}}.</ref> ''[[Lucifero (astronomia)|Lucifer]]'',<ref>{{CIL|10|3384}}.</ref> ''[[Maia (divinità)|Maia]]'', ''[[Marte (divinità)|Mars]]'',<ref>{{CIL|10|3524}}.</ref> ''[[Mercurio (divinità)|Mercurius]]'',<ref>{{CIL|10|3401}}.</ref> ''[[Minerva]]'',<ref>{{AE|1988|311}}; {{CIL|10|3453}}; {{CIL|10|3520}}; {{CIL|10|3619}}; {{CIL|10|3626}}.</ref> ''[[Nettuno (divinità)|Neptunus]]'',<ref>{{CIL|10|3375}}; {{CIL|10|3656}}; {{CIL|10|3378}}.</ref> ''[[Nilo|Nilus]]'',<ref>{{CIL|10|3578}}.</ref> ''[[Oceano (mitologia)|Oceanus]]'',<ref>{{CIL|10|3437}}.</ref> ''Ops'',<ref>{{AE|2001|601}}.</ref> ''[[Eirene|Pax]]'',<ref>{{CIL|10|3380}}.</ref> ''[[Parti]]cus'',<ref>{{CIL|11|3527}}.</ref> ''[[Perseo|Perseus]]'',<ref>{{CIL|10|3399}} e {{CIL|10|3466}}.</ref> ''[[Pietas (divinità)|Pietas]]'',<ref>{{CIL|10|3497}}.</ref> ''[[Diòscuri|Pollux]]'',<ref>{{CIL|10|3514}}.</ref> ''[[Provvidenza|Providentia]]'',<ref>{{AE|1929|142}} e {{CIL|10|3636}}.</ref> ''[[Reno|Rhenus]]'',<ref>{{CIL|10|3407}}.</ref> ''[[Salamina (isola)|Salamina]]'',<ref>{{CIL|11|3526}} (p 1339).</ref> ''[[Igea|Salus]]'',<ref>{{CIL|10|3402}}.</ref> ''[[Salvia]]'',<ref>{{CIL|10|3580}}.</ref> ''[[Satiro|Satyra]]'',<ref>{{CIL|10|8210}}.</ref> ''[[Silvano (divinità)|Silvanus]]'',<ref>{{CIL|10|3398}}.</ref> ''[[Sol Invictus|Sol]]'',<ref>{{CIL|10|3405}}, {{CIL|10|3503}}, {{CIL|10|3603}}, {{CIL|10|3617}}, {{CIL|10|3658}}, {{CIL|10|3664}}, {{CIL|10|3666}}.</ref> ''[[Spes]]'',<ref>{{CIL|10|3381}}.</ref> ''[[Bos taurus|Taurus]]'',<ref>{{CIL|10|3447}}.</ref> ''[[Tevere|Tiber]]'',<ref>{{CIL|10|3476}}.</ref> ''[[Tigri]]s'',<ref>{{CIL|11|3737}}.</ref> ''[[trionfo|Triumphus]]'',<ref>{{CIL|10|3555}}.</ref> ''[[Venere (divinità)|Venus]]'',<ref>{{CIL|10|3382}}.</ref> ''[[Vesta]]'',<ref>{{AE|1929|146}}.</ref> ''[[Virtus (mitologia)|Virtus]]'',<ref>{{CIL|10|8208}}.</ref> ''[[Vittoria (divinità)|Victoria]]''.<ref>{{CIL|10|3445}}.</ref>
* 17 liburne: ''[[Aquila]]'',<ref>{{CIL|10|3361}}.</ref> ''Armata'',<ref>{{CIL|10|3589}}.</ref> ''[[Clemenza|Clementia]]'',<ref>{{CIL|10|3511}}.</ref> ''[[Diana]]'', ''[[Fede (divinità)|Fides]]'',<ref>{{CIL|10|3423}}.</ref> ''[[Asclepio|Aesculapius]]'',<ref>{{CIL|10|3651}}.</ref> ''[[Heptachordus]]'', ''[[Giunone|Iuno]]'',<ref>{{AE|1979|167}}.</ref> ''[[Giustizia|Iustitia]]'',<ref>{{CIL|10|3492}}.</ref> ''[[Libertà|Libertas]]'',<ref>{{CIL|10|3590}}.</ref> ''[[perla|Margarita]]'',<ref>{{AE|1974|261}}.</ref> ''[[Minerva]]'',<ref>{{CIL|10|3607}} (p 974).</ref> ''[[Nereide|Nereis]]'',<ref name = "CIL|10|3464">{{CIL|10|3464}}a.</ref> ''[[Nettuno (divinità)|Neptunus]]'',<ref>{{CIL|10|3475}}.</ref> ''[[Igea|Salus]]'',<ref>{{AE|1979|160}}.</ref> ''Taurus Ruber'',<ref>{{CIL|10|3421}}.</ref> ''Virtus''.<ref>{{CIL|10|3397}}.</ref>
* 10 navi di altro tipo: ''[[Abbondanza (mitologia)|Ops]]'', ''[[Clemenza|Clementia]]'' (incerto se appartenente alla classe misenense o ravennate), ''[[Danae]]'', ''[[Ercole|Hercules]]'', ''[[Giove (divinità)|Iovis]]'', ''[[Mercurio (divinità)|Mercurius]]'' (incerto se appartenente alla classe misenense o ravennate), ''[[Minerva]]'', ''[[Venere (divinità)|Venus]]'', ''[[Vesta]]'',<ref name="CIL|10|3464"/> ''[[Vittoria (divinità)|Victoria]]''.
 
Riga 55:
Altri ufficiali erano poi il ''Navarchus princeps'',<ref>{{CIL|11|86}}.</ref> che corrisponderebbe al grado di contrammiraglio di oggi. Nel [[III secolo]] fu poi creato il ''Tribunus classis'' con le funzioni del ''Navarchus princeps'', più tardi ''tribunus liburnarum''.
 
La singola imbarcazione era poi comandata da un ''trierarchus'' (ufficiale), dai rematori e da una centuria di marinai-combattenti (''manipulares'' / ''milites liburnarii''). Il personale della flotta (''Classiari'' o ''Classici'') era perciò diviso in due gruppi: gli addetti alla navigazione ed i soldati. Il servizio durava 26 anni<ref>AEA 2009, 19.</ref> (contro i 20 dei [[legionario romano|legionari]] ed i 25 degli ''[[auxilia]]''). Dal [[III secolo]] fu aumentato fino a 28 anni di ferma. Al momento del congedo (''[[Honesta missio]]'') ai marinai era data una [[paga (esercito romano)|liquidazione]], dei terreni e di solito anche la [[cittadinanza romana|cittadinanza concessa]], essendo gli stessi nella condizione di ''[[peregrini]]'' al momento dell'arruolamento.<ref name = "CIL16.1">{{CIL|16|1}}.</ref> Il matrimonio era invece permesso loro, solo al termine del servizio attivo permanente.<ref name="CIL16.1"/>
 
Ricordiamo brevemente alcuni ''praefecti classis Misenensis'':