Gneo Papirio Eliano Emilio Tuscillo

politico e militare romano

Gneo Papirio Eliano Emilio Tuscillo (latino: Gnaeus Papirius Aelianus Aemilius Tuscillus; 100 circa – post 147) è stato un politico e militare romano, membro dell'ordine senatorio di origine ispanica, che sviluppò il suo cursus honorum nel corso del II secolo, servendo sotto gli imperatori Adriano e Antonino Pio, raggiungendo il consolato nel 135.

Gneo Papirio Eliano Emilio Tuscillo
Console dell'Impero romano
Il vallo di Antonino nei pressi di Twechar
Nome originaleGnaeus Papirius Aelianus Aemilius Tuscillus
Nascita100 circa
Mortepost 147
FigliGneo Papirio Eliano[1]
GensPapiria
Questuranel 124
Tribunato della plebenel 126
Preturanel 128
Legatus legionisdella XIV Gemina Martia Victrix (129 - 131)
Consolatosuffectus nel 135
Legatus Augusti pro praetoredella Dacia superiore (132 - 135), della Britannia (145 - 147)

Biografia modifica

Gneo Papirio Eliano, nato intorno al 100 nel municipio di Florentia Iliberris (Granada, Spagna) nell'ormai romanizzata provincia romana della Hispania Baetica. La sua famiglia apparteneva alla gens Papiria, una delle più importanti del municipio, che era collegata alla omonima gens della Roma repubblicana. Apparteneva all'ordine senatorio e faceva parte di quel gruppo di senatori ispanici che erano diventati il gruppo di potere più influente della politica romana durante la dinastia dei Flavi, e il cui risultato della loro influenza fu l'elevazione alla porpora imperiale dell'imperatore Traiano.

Trascorse la sua infanzia a Roma, avviando il suo cursus honorum come vigintivir, in seguito ricoprì la carica militare di tribuno laticlavio in una legione romana tra il 120 e il 122, anche se ignora dove nello specifico. Un'iscrizione da Illiberris indica quali furono poi le cariche ricoperte una volta divenuto senatore. Divenne questore nella provincia senatoria d'Acaia nel 124, in seguito divenne tribuno della plebe nel 126 e poi pretore nel 128, permettendogli ora di poter accedere ad una provincia imperiale con legioni.[2]

Tra il 129 e il 131, venne nominato legatus legionis della XIV Gemina Martia Victrix, una delle più prestigiose legioni dell'esercito romano, con sede a Carnuntum (Petronell, Austria) nella provincia della Pannonia superiore. Terminato questo mandato, Adriano lo promosse a governatore della provincia della Dacia superiore tra il 132 e il 134/135, come indica un'iscrizione trovata presso l'acquedotto romano posto nella Colonia Ulpia Traiana Augusta Dacica Sarmizegetusa del 134.[3]

Come ricompensa per i suoi servizi, Adriano lo scelse come consul suffectus per la fine del 135, come evidenziato da quattro diplomi militari[4] e un'iscrizione onoraria del Municipium di Vettona (Bettona, Italia) che ne celebra il consolato.[5]

Il successivo incarico che ottenne, considerata l'esperienza dimostrata nella pacificazione di una provincia come la Dacia, fu di essere nominato governatore della Britannia dal nuovo imperatore Antonino Pio tra il 145 e il 147, come indicato da un diploma militare del 145/146[6] e un altro di datazione incerta.[7] Poco si conosce del suo mandato, che sembra sia stato relativamente tranquillo, come il suo predecessore, Quinto Lollio Urbico, tanto da poter inviare in Africa alcuni contingenti militari (145 - 147) senza dover sguarnire eccessivamente il vallo di Antonino a nord della provincia. Non ci è nota la località e la data di morte di Gneo Papirio Eliano Emilio Tuscillo.

Note modifica

  1. ^ AE 1998, 1627.
  2. ^ CIL II, 2075 = HEp. 3, 186 = AE 1987, 503: Gn(aeo) Papirio [---]/ Gal(eria) Aeliano Aemil(io)/ Tuscillo q(uaestori) prov(inciae)/ Achaiae tribuno plebi[s]/ pr(aetori) leg(ato) Aug(usti) legion(is) XII[II/ Gem(inae).
  3. ^ CIL III, 1446: Imp(eratori) Caes(ari) divi Traiani/ Parthici f(ilio) divi Nervae nep(oti)/ Traian(o) Hadrian(o) Aug(usto) pont(ifici)/ maximo trib(unicia) potest(ate) XVI co(n)s(uli) III p(atri) p(atriae)/ aqua inducta colon(iae) Dacic(ae) Sarmiz(egetusae)/ per Cn(aeum) Papirium Aelianum legat(um) eius/ pr(o) pr(aetore).
  4. ^ I diplomi militari sono:
    • Provincia Dacia Porolissensis,AE 1995, 1283, Moigrad (Romania): --------- Hadrianus ------- aut si qui caelib(es) e]ssent cum [iis quas postea/ duxissent dumtaxat s]inguli singula[s / a(nte) d(iem) ---] K(alendas) Dec(embres)/ [P(ublio) Rutilio Fabiano Cn(aeo) P]apirio Aeliano co(n)s(ulibus)/ [-------] c(ivium) R(omanorum) cui prae(e)st / [---- S]uper Noviomag(o)/ [ex pedi]te / [------]alladi f(ilio) DV[---/ ---]o f(ilio) ED[---/ -----]o f(ilio) [---/ descriptum et recog]nit(um) ex tabu[la aenea/ quae fixa est Ro]mae in mu[ro post/ templum divi Au]g(usti) ad Min[ervam] // et sunt in Dacia Por]ol(issensis) sub Fl(avio) Italico / [quin(is) et vicen(is) pluribusve s]tip(endiis) eme(ritis) dim(issis) hon(esta) / [missio(ne) quor(um) nomina sub]scr(ipta) sunt ipsis lib(eris) / [poster(isque) eor(um) civitat(em) ded(it) et c]on(ubium) cum uxor[i]b(us) / [quas tunc habuis(sent) cum est civit(as)] iis data aut s[i qui cae/lib(es) essent cum iis quas post(ea)] dux(issent) dumta[xat
    • Provincia Dacia Porolissensis, AE 2003, 2043, località sconosciuta: [Imp(erator) Caesar divi Trai]ani Part[hici f(ilius) divi Nervae nep(os) Traia]nus Hadr[ianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) pot(estate)] XIX co(n)s(ul) [III p(ater) p(atriae) eq(uitibus) et ped(itibus) qui militaverunt in a]lis II et co[hortibus ------]nor(um) et N[--- et II Aug(usta) Nerviana Pacensis oo(milliaria) Brittonum ----- et sunt in Dacia Porolissensi sub ----- quinque et viginti stipendiis emeritis dimissis honesta missione quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis q]uas postea dux[issent dumtaxat singuli] singulas [a(nte) d(iem) ---- P(ublio) Ru]tilio Fabiano [Cn(aeo) Papirio Aeliano co(n)s(ulibus) co]h(ortis) II Aug(ustae) Nerv[ianae Pacensis cui praeest] L(ucius) Secundini[us ---- descriptum et recognitum ex tabula aenea quae fixa est Romae in muro post templum divi Aug(usti) ad Minervam]
    • Provincia Mauretania Tingitana, AE 2003, 2034 Sidi Ali Ben Ahmed (Marocco): [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthi]ci f(ilius) divi Nervae [nep(os)/ Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex)] max(imus) trib(unicia) pot(estate) XII(X)/ [co(n)s(ul) III] p(ater) p(atriae)/ [eq(uitibus) et ped(itibus) qui milit(ant) in alis V et c]oh(ortibus) VIIII quae appellantur/ [Aug(usta) c(ivium) R(omanorum) et Gemel(liana) c(ivium) R(omanorum) et I Gall]or(um) Taur(iana) torqua(ta) c(ivium) R(omanorum) et I Hamior(um)/ [Syror(um) sag(ittaria) et III Astu]r(um) c(ivium) R(omanorum) et I Ityreor(um) c(ivium) R(omanorum) et I Asturum/ [et Call(aecorum) c(ivium) R(omanorum) et I Bracaror(um) c(ivium) R(omanorum?) et I] Lemavor(um) c(ivium) R(omanorum) et II Syror(um) sagit(taria)/ [et II Hispanor(um) c(ivium) R(omanorum) et III Astur(um) c(ivium) R(omanorum) et III]I Gallo(rum) c(ivium) R(omanorum) et V Delmat(arum) c(ivium) R(omanorum) et sunt/ [in Mauretania Ting(itana) sub -----]umio Rutilliano qui(n)qu(e)/ [et viginti stipendiis emerit(is) dim(issis) hones]t(a) missio(ne) quor(um) nom(ina) sub/[scripta sunt ipsis liberis posterisque eorum ci]vi(tatem) ded(it) et con(ubium) cu(m) uxor(ibus) // [quas tunc habuissent cum est civitas] / [iis data aut si qui ca]elib(es) esse[nt cum iis quas] / [postea duxi]ssent dumtaxat sing(uli) sing(ulas) / pr(idie) K(alendas) Ian(uarias) / P(ublio) Rutilio Fabiano / Cn(aeo) Papirio Aeliano co(n)s(ulibus)/ ala Gemelliana c(ivium) R(omanorum) cui prae(e)st / Ti(berius) Claudius Iusti f(ilius) Qui(rina) Iustus Roma / ex gregale / Aemilio Flavi f(ilio) Flavo Tingi(tano) / et Fortunato f(ilio) eius et Gemelliano f(ilio) eius / [des]criptum et reeognit(um) ex tab(ula) aenea quae fixa / [est] Romae in muro post templ(um) divi Aug(usti) / ad Minervam.
  5. ^ CIL XI, 5178.
  6. ^ CIL XVI, 93 Chesters (Gran Bretagna): [Imp(erator) Caesar div]i Had[riani f(ilius) divi Traiani Parthici nepos divi Nervae pr]on(epos) T(itus) A[elius Hadrianus An]to[ninus Aug(ustus)] Pius [pon(tifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) XVIII] imp(erator) [II co(n)]s(ul) IIII [p(ater) p(atriae)] / eq(uitibus) et ped(itibus) [qui militaver(unt) in alis III et cohort(ibus) XI quae appell(antur) Aug(usta)] / Gal(lorum) Proc(uleiana) et I [------ et I Hisp(anorum) Astur(um) et I] / C< e = L >ltib(erorum) (araugustanorum) et IIII Ling(onum) [et IIII Gal(lorum) et sunt in] / Brittan(nia) sub Papir[io Aeliano quinque et viginti stipendi(i)s] / emer(itis) dim(issis) hon(esta) mis(sione) [quor(um) nom(ina) subscr(ipta)] / sunt c(ivitatem) R(omanam) qui eoru[m non haberet I Hisp(anorum) et [I Aelia Dacor(um) et I Aelia classica] / et I Fid(a) et II Gal(lorum) e[t II et VI Nerv(iorum) et III] / Brac(ent) ded(it) et] / conub(ium) cum uxor(ibus) [quas tunc habuis(sent)] / cum est civ(itas) iis d[ata aut si qui caelibes essent cum i(i)s quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas // [Imp(erator) C]aesar divi Hadriani f(ilius) divi / [Traian]i Part(hici) nepos divi Nervae pro/[nepos T(itus) Ae]lius Hadrianus Antoninus / [Aug(ustus) Pius] pon(tifex) max(imus) tr(ibunicia) pot(estate) XVIII imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) / [equit(ibus) et p]edit(ibus) qui militaver(unt) in alis III / [et cohort(ibus) XI qu]ae appell(antur) Aug(usta) Gall(orum) Proc(uleiana) et I / [------] et I Hisp(anorum) Astur(um) et I Celtib(erorum) / [et I Hisp(anorum) et I] Ae< l = T >ia Dacor(um) et I Aelia / classica [et I Fid(a) V]ard(ullorum) et II Gall(orum) et II et] / VI Nerv(iorum) e[t III Bra]c(araugustanorum) et IIII Ling(onum) et IIII Gall(orum) / et sunt in B[ritta]n(n)ia sub Papirio Aelia/no quinqu[e et vigi]nti [s]tipend(i)is emerit(is) dimis(sis) honest(a) mis(sione) quor(um) nom(ina) subscr(ipta) sunt
  7. ^ AE 2004, 1915, località sconosciutao: [Imp(erator) Caesar divi Hadrian]i f(ilius) divi [Traiani Parthici nepos d]ivi Ner[vae pronepos T(itus) Aelius Ha]drianus [Antoninus Aug(ustus) Pius pontifex] max(imus) [trib(unicia) pot(estate) XVIII imp(erator) II co(n)s(ul)] IIII p(ater) p(atriae) [iis qui militaverunt in cl]asse [Britan(nicae) quae est s]ub Papi[rio Aeliano leg(ato) //[-----] Aug(ustas) [--------] co(n)s(ulibus)

Altri progetti modifica