Vocem jucunditatis

(Reindirizzamento da Voce jucunditatis)

Vocem jucunditatis[1] è un introito del tempo pasquale che dà il nome alla domenica De jucunditate[2]. Appartiene alla liturgia della Messa della Dominica sexta Paschae[3] o della Dominica V post Pascha. È conosciuta anche come Dominica Rogate poiché nei tre giorni che seguono si svolgono le rogazioni.

Incipit dell'Introito Vocem jucunditatis dal Graduale Novum

Testo modifica

(LA)

«Vocem jucunditatis annuntiate et audiatur
alleluia:
nuntiate usque ad extremum terrae:
Liberavit Dominus populum suum
alleluia, alleluia
(Is. 48, 20)

Jubilate Deo omnis terra
psalmum dicite nomini eius
date gloriam laudi eius
(Ps. 65, 1-2 )»

(IT)

«Annunciate la gioiosa notizia, che sia ascoltata
alleluia
annunciate fino al confine estremo della terra:
il Signore ha liberato il suo popolo
alleluia, alleluia
(Is. 48, 20)

Acclamate a Dio da tutta la terra,
dite un salmo al suo nome,
date a Lui la lode di gloria.
(Sal 65, 1-2)»

Dominica Rogationum modifica

Il liturgista medievale Guglielmo di Auxerre titola la sua trattazione che commenta la liturgia della domenica che precede l'Ascensione come: De dominica rogationum. Da questa Summa liturgica[4] apprendiamo che:

(LA)

«Sed quia hec dominica dicitur dominica rogationum propter ascensionem propinquam domini, quem sequi non possumus per nos. Ideo docet nos petere in oratione duo, que petenda sunt, scilicet ut cognoscamus et faciamus: "largire quesumus, domine, supplicibus tuis spiritum cogitandi, que recta sunt, propicius et agendi" et cetera.»

Sempre in quest'opera, troviamo una testimonianza circa l'introito Vocem jucunditatis:

(LA)

«Iam instructos per quatuor dominicas quasi armatos quatuor cardinalibus uirtutibus monet adnunciare aliis, "ut qui audit, dicat uenia", et "cortina cortinam trahat", dicens: "uocem iocunditatis", id est nouum testamentum, in quo promissa redduntur. Non est terroris, sicut fuit uetus lex: "annunciatee" et cetera»

Il manoscritto di Cambrai di questa Summa liturgica[5], diversamente da altri, non presenta il titolo di Dominica Rogationum ma De ua dominica post octauas pasche e così commenta la celebrazione:

(LA)

«In quinta dominica monentur predicatores annuntiare uocem exultationis ita, quod audiatur. Vnde introitus: Vocem exultationis et cetera. Et quia illa dominica propinqua est rogationibus, docemur petere in oratione rectam cogitationem et rectam operationem.»

Il nome di Domenica delle Rogazioni, quindi, viene giustificato proprio dal fatto che questa domenica precede i tre giorni in cui si celebrano le Rogazioni:

(LA)

«In tribus diebus ante ascensionem fiunt rogationes, que dicuntur letania minor respectu maioris letanie, que fit in festo sancti marci, que dicitur maior, quia instituta est a maiore, scilicet a papa gregorius, pro peste inguinaria, qua percutiebantur romani»

Luteranesimo modifica

La Dominica Rogate, nel calendario liturgico luterano e corrisponde alla sesta Domenica di Pasqua. I giorni che la seguono, infatti, sono dedicati alle rogazioni.

Martin Lutero, in occasione delle Domeniche Rogate, pronunciò alcuni sermoni dai quali si evince la tua idea sulla preghiera[6].

Cantate di Johann Sebastian Bach per la Dominica Rogate modifica

  • Wahrlich, wahrlich, ich sage euch, BWV 86 (14 May 1724)
  • Bisher habt ihr nichts gebeten in meinem Namen, BWV 87 (6 May 1725)

Chiesa ortodossa modifica

La quinta domenica dopo Pasqua, per la Chiesa greca, è la domenica del cieco nato poiché in questo giorno si legge la pericope della guarigione di quel cieco. È chiamata anche Episozomene (ἐπισωζομένη)[7], uno dei modi con cui in greco si indica l'Ascensione[8]. Ci sono testimonianze antiche dell'uso di questo vocabolo presso i Cappadoci[9].

Note modifica

  1. ^ CI g02089, su cantusindex.org.
  2. ^ M. Righetti, Storia liturgica, Vol. II: L'anno liturgico - Il breviario, Ancora, Milano 1969, p.296..
  3. ^ Graduale Triplex , Moines de Solesmes, 1979 p.229.
  4. ^ Summa magistri guillelmi autisiodorensis de officiis ecclesiasticis, su guillelmus.uni-koeln.de.
  5. ^ Cambrai-Fassung, su guillelmus.uni-koeln.de.
  6. ^ Oswald Bayer, Martin Luther's Theology: A Contemporary Interpretation, Wm. B. Eerdmans Publishing, 3 nov 2008, p. 346.
  7. ^ ἐπισωζομένη in biblicalcyclopedia, su biblicalcyclopedia.com.
  8. ^ P. Guéranger, L’anno liturgico. Volume terzo. Tempo Pasquale - Tempo dopo la Pentecoste, Fede e Cultura, Verona 2017, p.93.
  9. ^ Joseph Bingham, Origines sive antiquitates ecclesiasticae, IX, Sumtibus orphanotrophei, 1729.

Bibliografia modifica

Testi di liturgia contemporanea modifica

  • Graduale Triplex , Moines de Solesmes, 1979 p. 229
  • Graduale Novum de Dominicis et Festis, GÖSCHL, Johannes Berchmans, et alii, 2011 p. 202
  • Graduale restitutum - gregor-und-taube.de, Anton STINGL, jun.

Testi medievali modifica

  • Bamberg, Staatsbibliothek lit. 6 f. 45v Bavaricon p. 95
  • Bamberg, Staatsbibliothek lit.7 f. 42v Incipit noté Bavaricon p. 87 , f. 44v Incipit non noté Bavaricon p. 91
  • Benevento, Biblioteca Capitolare 33 f. 90v
  • Benevento, Biblioteca Capitolare 34 f. 151
  • Bruxelles, bibliothèque royale 10127-44 - Mont-Blandin AMS 91
  • Cambrai, Bibliothèque municipale 0075 (0076) - St-Vaast d’Arras f. 94v
  • Cologny (Genève), Bibliotheca Bodmeriana C 74 - St. Cecilia in Trast. f. 90r
  • Einsiedeln, Stiftbibliothek 121 f. 233
  • Graz, Universitätsbibliothek 807 f. 113
  • Laon, Bibliothèque municipale 239 f. 119 Facsimilé p. 114
  • Montpellier, Bibliothèque de l’Ecole de Médecine H 159 f. 26 2.a ; autre numérotation : 39
  • Paris, Bibliothèque nationale de France 776 - Albi f. 78v
  • Paris, Bibliothèque nationale de France lat. 903 - Saint-Yrieix f. 168
  • Paris, Bibliothèque nationale de France lat 9434 - St-Martin de Tours f. 132r
  • Paris, Bibliothèque nationale de France lat. 12050 - Ant. Corbie AMS 91
  • Paris, Bibliothèque nationale de France lat. 17436 - Compiègne AMS 91
  • Paris, Bibliothèque nationale de France lat 18010 - Gr. Corbie f. 27v
  • Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève 111 - Senlis AMS 91
  • Roma, Biblioteca Angelica 123 - Angelica 123 f. 118
  • Sankt-Gallen, Stiftsbibliothek 339 f. 116 Facsimilé p. 85
  • Sankt-Gallen, Stiftsbibliothek 376 p. 212
  • Zürich, Zentralbibliothek Rh. 30 - Gr. Rheinau AMS 91

Bibliografia relativa all'introito modifica

  • Esthétique grégorienne , FERRETTI, Paolo, 1938 p. 234
  • Introduction à l'interprétation du chant grégorien , SAULNIER, Daniel & alii., 2001 nr.207 ; nr.208
  • Einführung in der Interpretation des Gregorianischen Chorals Band 1: Grundlagen, AGUSTONI, Luigi, GÖSCHL, Johannes Berchmans, 1987 p. 207 ; p. 208
  • Einführung in der Interpretation des Gregorianischen Chorals Band 2 : Ästhetik (Teilband I), AGUSTONI, Luigi, GÖSCHL, Johannes Berchmans, 1992 p. 42 ; p. 43 ; p. 160, p. 321.
  • Il Canto Gregoriano -1 Corso fondamentale, TURCO, Alberto, 1991 p. 239
  • Sémiologie grégorienne , CARDINE, Eugène, 1970 nr.358 ; nr.392 ; nr.395
  • Antiphonale missarum sextuplex , HESBERT, René-Jean, 1985 nr.91 R B C K S
  • Les anciens répertoires de plain-chant , HUGLO, Michel, 2005 p. I 109
  • Il Canto Gregoriano -2 (Ed.1) Corso fondamentale, TURCO, Alberto, 1987 p. 205
  • Los modos gregorianos - Historia-Analisis-Estética, JEANNETEAU, Jean, 1985 p. 279 ; p. 283 ; p. 298 ; p. 309 ; p. 316 ; p. 319 ; p. 426 ; p. 451
  • Restitution von Melodien, AGUSTONI, Luigi, et alii. BZG Heft 30, 2000, p. 18
  • L'Introït "Vocem jucunditatis" - Analyse (2), DAVID, Lucien. Revue de Chant grégorien, 1910, no.1, p. 3
  • L'Introït "Vocem jucunditatis" - Analyse (1), DAVID, Lucien. Revue de Chant grégorien, 1910, no.6, p. 178