Lingua adighè
La lingua adighè (кӏах Адыгабзэ, č̣ʹax Adəgabză), anche nota come circasso occidentale, è una lingua caucasica nordoccidentale parlata in Russia, nella repubblica di Adighezia, e in Turchia.
| Adighè Адыгабзэ (Adəgabză) | |
|---|---|
| Parlato in |  Russia Turchia Siria
|
| Regioni |  Adighezia
|
| Locutori | |
| Totale | circa 500.000 |
| Altre informazioni | |
| Scrittura | Alfabeto cirillico |
| Tipo | SOV ergativa |
| Tassonomia | |
| Filogenesi | Lingue caucasiche Lingue caucasiche settentrionali Lingue caucasiche nordoccidentali Adighè |
| Statuto ufficiale | |
| Ufficiale in | Adighezia ( Russia)
|
| Codici di classificazione | |
| ISO 639-2 | ady
|
| ISO 639-3 | ady (EN)
|
| Glottolog | adyg1241 (EN)
|
| Estratto in lingua | |
| Dichiarazione universale dei diritti umani, art. 1 ЦIыф пстэури шъхьэфитэу, ялъытэныгъэрэ яфэшъуашэхэмрэкIэ зэфэдэу къалъфы. Акъылрэ зэхэшIыкI гъуазэрэ яIэшъы, зыр зым зэкъош зэхашІэ азфагу дэлъэу зэфыщытынхэ фае. | |
| Traslitterazione C̣əf pstăwri ŝḥăfităw, jāłətănəġără jāfăŝwašăxăмrăč̣̍ă zăfădăw qałfə. Āqəlră zăxăṣ̂əč̣̍ ġwazără jāʾăŝə, zər zəм zăqoš zăxaṣ̂ă azfagw dăłăw zăfəš̍ətənxă faе. | |
.png)
Distribuzione geograficaModifica
La lingua è parlata da varie tribù degli Adighè.
Secondo Ethnologue l'adighè è diffuso soprattutto nella repubblica russa di Adighezia, dove si registrano 125.000 locutori, e in Turchia, dove risulta parlato da 278.000 persone. L'idioma è attestato anche in Giordania, Iraq, Israele, Macedonia del Nord e Siria per un totale di circa mezzo milione di locutori.
DialettiModifica
Secondo Ethnologue i dialetti dell'adighè sono shapsug (sapsug), xhakuchi, bezhedukh (bzedux, bzhedug, temirgoj, chemgui), abadzex (abadzakh, abadzeg), natuzaj (natukhai).
Altre fonti elencano natukay, shapsegh, hakuchi, bzehdukh, chemgwi, hatukhay, yegerukay.[1]
AlfabetoModifica
| Cirillico | Latino | IPA |
|---|---|---|
| А а | a | [aː] |
| Б б | b | [b] |
| В в | v | [v] |
| Г г | ɣ | [ɣ] |
| Гу гу | g° | [ɡʷ] |
| Гъ гъ | ġ/ǧ | [ʁ] |
| Гъу гъу | ġ°/ǧ° | [ʁʷ] |
| Д д | d | [d] |
| Дж дж | ǯ' | [d͡ʒ] |
| Дз дз | ʒ | [d͡z] |
| Дзу дзу | ʒ° | [d͡zʷ] |
| Е е | e | [aj] [ja] |
| (Ё ё) | ë | [jo] |
| Ж ж | ž | [ʒ] |
| Жъ жъ | ẑ | [ʐ] |
| Жъу жъу | ẑ° | [ʒʷ] |
| Жь жь | ž' | [ʑ] |
| З з | z | [z] |
| И и | i | [əj] [jə] |
| Й й | j | [j] |
| К к | k | [k] |
| Ку ку | k° | [kʷ] |
| Къ къ | q | [q] |
| Къу къу | q° | [qʷ] |
| Кӏ кӏ | č̣ʹ | [kʼ] [tʃʼ] |
| Кӏу кӏу | ḳ° | [kʷʼ] |
| Л л | l ɮ | [l] [ɮ] |
| Лъ лъ | ł | [ɬ] |
| Лӏ лӏ | ḷ | [ɬʼ] |
| М м | m | [m] |
| Н н | n | [n] |
| О о | o | [aw] [wa] |
| П п | p | [p] |
| Пӏ пӏ | ṗ | [pʼ] |
| Пӏу пӏу | ṗ° | [pʷʼ] |
| Р р | r | [r] |
| С с | s | [s] |
| Т т | t | [t] |
| Тӏ тӏ | ṭ | [tʼ] |
| Тӏу тӏу | ṭ° | [tʷʼ] |
| У у | w | [əw] [wə] |
| Ф ф | f | [f] |
| Х х | x | [x] |
| Хъ хъ | χ | [χ] |
| Хъу хъу | χ° | [χʷ] |
| Ц ц | c | [t͡s] |
| Цу цу | c° | [t͡sʷ] |
| Цӏ цӏ | c̣ | [t͡sʼ] |
| Ч ч | č̍ | [t͡ʃ] |
| Чӏ чӏ | č̣ | [t͡ʂʼ] |
| Чъ чъ | č | [t͡ʂ] |
| Ш ш | š | [ʃ] |
| Шъ шъ | ŝ | [ʂ] |
| Шъу шъу | ŝ° | [ʃʷ] |
| Шӏ шӏ | ṣ̂ | [ʃʼ] |
| Шӏу шӏу | ṣ̂° | [ʃʷʼ] |
| Щ щ | š' | [ɕ] |
| (Ъ ъ) | '' | |
| Ы ы | ə | [ə] |
| (Ь ь) | ' | |
| Э э | ă | [a] |
| (Ю ю) | ju | [ju] |
| Я я | ja | [jaː] |
| ӏ | ʾ | [ʔ] |
| ӏу | ʾ° | [ʔʷ] |
NoteModifica
- ^ John Colarusso, 1. Ethnographic Introduction, in Grammar of the Kabardian Language, University of Calgary Press, 1992, p. 2, ISBN 0-919813-99-2.
Altri progettiModifica
Wikipedia dispone di un'edizione in lingua adighè (ady.wikipedia.org)
Collegamenti esterniModifica
- (EN) Lingua adighè, su Enciclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) Lingua adighè, su Ethnologue: Languages of the World, Ethnologue.
| Controllo di autorità | GND (DE) 4084732-9 · NDL (EN, JA) 00576446 |
|---|
