Lingua kirghisa

lingua turca nordoccidentale
(Reindirizzamento da Lingua kirghiza)

La lingua kirghisa o chirghisa (nome nativo кыргыз тили, traslitterato qırğız tili [ˌqɯɾʁɯztili]) è una lingua turca parlata in Kirghizistan, Cina, Tagikistan e in altri Stati dell'Asia.

Kirghiso, Chirghiso
Кыргызча (Qırğızça)
Parlato inBandiera del Kirghizistan Kirghizistan
Bandiera della Cina Cina
Bandiera del Tagikistan Tagikistan
RegioniAsia centrale
Locutori
Totale3 milioni
Altre informazioni
ScritturaIn passato:
alfabeto arabo e alfabeto latino
Oggi:
alfabeto cirillico kirghiso
TipoSOV flessiva - agglutinante - ergativa (ordine libero)
Tassonomia
FilogenesiLingue altaiche
 Lingue turche
  Kirghiso
Statuto ufficiale
Ufficiale inBandiera del Kirghizistan Kirghizistan
Codici di classificazione
ISO 639-1ky
ISO 639-2kir
ISO 639-3kir (EN)
Glottologkirg1245 (EN)
Estratto in lingua
Dichiarazione universale dei diritti umani, art. 1
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш.
Traslitterazione
Bardıq adamdar öz bedelindy cana uquqtarında erkin cana teň uquqtuu bolup caralat. Alardın aň-sezimi menen abiyiri bar cana biri-birine bur tuuğandıq mamile qıluuğa tiyiş

Distribuzione geografica modifica

Secondo Ethnologue,[1] il kirghiso è parlato da circa tre milioni di persone. Si contano 2,45 milioni di locutori in Kirghizistan, 160 000 in Cina e 64 000 in Tagikistan. La lingua è attestata anche in Afghanistan, Kazakistan, Russia, Turchia e Uzbekistan.

Lingua ufficiale modifica

Il kirghiso è lingua ufficiale del Kirghizistan.[2]

Classificazione modifica

Secondo Ethnologue,[1] la classificazione della lingua kirghisa è la seguente:

Grammatica modifica

La tipologia è Soggetto Oggetto Verbo.[1]

Sistema di scrittura modifica

A seconda dei paesi e delle epoche storiche, per la scrittura del kirghiso sono stati utilizzati l'alfabeto arabo, l'alfabeto cirillico e l'alfabeto latino.

Attualmente, l'alfabeto arabo viene utilizzato in Cina, mentre in Turchia si usa l'alfabeto latino.[1]

La lingua kirghisa si scrive in Kirghizistan con una forma modificata dell'alfabeto cirillico. Fra il 1928 e il 1940 si usava in Kirghizistan l'alfabeto latino; dopo la fine dell'Unione Sovietica e l'indipendenza ottenuta dal paese nel 1991, alcuni politici kirghisi hanno proposto che si tornasse all'alfabeto latino, ma il progetto non è stato mai realizzato.

L'alfabeto cirillico modificato comprende queste aggiunte:

Alfabeto cirillico Nome in kirghiso Alfabeto arabo Traslitterazione Alfabeto latino
(1928—1940)
carattere IPA
А а а ا A a A a /ɑ/
Б б бе ب B b B в /b/, [w], [v]
В в ве ۋ V v V v /v/
Г г ге گ
ع*
G g G g, Ƣ ƣ /ɡ/ [ʁ]
Д д де د D d D d /d/
Е е e ه E e /je/, /e/
Ё ё ё يو Yo yo Yo yo /jo/
Ж ж же ج C c Ç ç (Ƶ ƶ 1938-1940) /dʒ/
З з зе ز Z z Z z /z/
И и и ى İ i I i /i/
Й й ий ي Y y J j /j/
К к кa ك
ق*
K k K k, Q q /k/, [q], [χ]
Л л эл ل L l L l /l/
М м эм م M m M m /m/
Н н эн ن N n N n /n/
Ң ң ың ڭ Ñ ñ Ŋ ŋ /ŋ/
О о о و O o O o /o/
Ө ө ө ۅ Ö ö Ɵ ɵ /ø/
П п пe پ P p P p /p/
Р р эр ر R r R r /r/
С с эс س S s S s /s/
Т т те ت T t T t /t/
У у у ۇ U u U u /u/
Ү ү ү ۉ Ü ü Y y /y/
Ф ф эф ف F f F f /f/
Х х ха ح H h X x (H h 1928-1938) /χ/ (=/k/)
Ц ц це تس Ţ ţ Ts ts /ʦ/
Ч ч че چ Ç ç C c /tʃ/
Ш ш ша ش Ş ş Ş ş /ʃ/
Щ щ ща - Şt şt Şc şc /ʃtʃ/, /ʃː/
Ъ ъ ажыратуу белгиси - - - -
Ы ы ы ى I ı Ь ь /ɯ/
Ь ь ичкертүү белгиси - - - -
Э э э ه É é E e /e/
Ю ю ю يۋ Yu yu Yu yu /ju/, /jy/
Я я я يا Ya ya Ya ya /ja/, /jɑ/
  • К + а, о, у, ы ك‎ → ق
  • Г + а, о, у, ы گ‎ → ع

Esempi modifica

Alfabeto cirillico Alfabeto arabo Traslitterazione Italiano
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш. باردىق ادامدار ۅز بەدەلىندە جانا ۇقۇقتارىندا ەركىن جانا تەڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات.۔ الاردىن اڭ-سەزىمى مەنەن ابئيىرى بار جانا بئرى-بئرىنە بئر تۇۇعاندىق مامئلە قىلۇۇعا تئيىش. Bardık adamdar öz bedelinde cana ukuktarında érkin jana teñ ukuktuu bolup caralat. Alardın añ-sezimi menen abiyiri bar cana biri-birine bir tuugandık mamile kıluuga tiyiş. Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza.

Note modifica

  1. ^ a b c d (EN) Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds), Kyrgyz, in Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Dallas, Texas, SIL International, 2013.
  2. ^ Kyrgyzstan, su The World Factbook, Central Intelligence Agency. URL consultato l'11 luglio 2013 (archiviato dall'url originale il 27 novembre 2015).

Altri progetti modifica

Collegamenti esterni modifica

Controllo di autoritàGND (DE4098449-7 · J9U (ENHE987007545807605171 · NDL (ENJA00565980